Πού οφείλεται η υπερβολική μείωση μελισσών;

Η θανατηφόρος σύνδεση μεταξύ της παγκόσμιας κατάρρευσης των αποικιών μελισσών και ενός παρασίτου έχει αποκαλυφθεί πρόσφατα από τους επιστήμονες. Έχουν ανακαλύψει ότι το ακάρεο εντόμων Varroa destructor προκαλεί μαζικά και σταθερά την παγκόσμια επικράτηση ενός θανατηφόρου ιού μελισσών.


Η δράση του ακάρεου καθιστά τον ιό που μεταδίδει, έναν από τους "πλέον διαδεδομένους και μολυσματικούς ιούς εντόμων στον πλανήτη", οι ερευνητές προειδοποιούν. Επιπλέον, η νέα αυτή έξαρση αποτελεί μια συνεχή απειλή για τις αποικίες, ακόμη και μετά την εξάλειψη των ακάρεων από τις κυψέλες. 

To Varroa destructor έχει εξαπλωθεί από την Ασία σε ολόκληρο τον κόσμο κατά τα τελευταία 50 χρόνια. Κατέληξε στο Ηνωμένο Βασίλειο το 1990 και έχει ενοχοποιηθεί από τότε για τη μείωση στο ήμισυ του πληθυσμού των μελισσών, μαζί με άλλους παράγοντες, όπως η καταστροφή των οικότυπων λουλουδιών στα οποία οι μέλισσες τρέφονται και η διαδεδομένη χρήση των φυτοφαρμάκων στις καλλιέργειες. Μέλισσες και άλλα είδη επικονιαστών είναι ζωτικής σημασίας στην φυτική παραγωγή του πλανήτη και φτάνει σε ποσοστό έως και το ένα τρίτο όλων των καλλιεργήσιμων τροφών που καταναλώνουμε. 
Η οικονομική σημασία της γονιμοποίησης, στην οποία συμβάλλουν οι μέλισσες μεταφέροντας γύρη από λουλούδι σε λουλούδι, είναι ανυπολόγιστη.

Αλλά η άφιξη του άκαρι στη Χαβάη – το μεγαλύτερο οικοσύστημα μελισσών στις Η.Π.Α - το 2007, έδωσε στους επιστήμονες μια μοναδική ευκαιρία να παρακολουθήσει τη θανάσιμη εξάπλωσή του. «Ήμασταν σε θέση να παρακολουθήσουμε την εμφάνιση της νόσου για πρώτη φορά» δήλωσε ο Stephen Martin, στο Πανεπιστήμιο του Σέφιλντ, ο οποίος ηγήθηκε της νέας έρευνας που δημοσιεύεται στο περιοδικό Science. Μέσα σε ένα χρόνο από την άφιξη varroa, 274 από 419 αποικίες στο νησί Oahu (65%) ξεκληρίστηκαν.

Ένας συγκεκριμένος ιός, που ονομάζεται "ιός παραμορφωμένων πτερυγίων" (DWV), ήταν παρών σε χαμηλά και φαινομενικά ακίνδυνα επίπεδα σε αποικίες πριν την άφιξη των ακάρεων. Ακόμα και όταν τα ακάρεα εισέβαλαν, τα επίπεδα του ιού παρέμεινε σε χαμηλά επίπεδα. «Αλλά τα επόμενα έτη τα επίπεδα του ιού σημείωσαν εκρηκτική άνοδο» δήλωσε ο Μάρτιν. «Ήταν μια ανεξέλεγκτη αύξηση - ήταν συγκλονιστικό.» 

Το άλλο σημαντικό εύρημα ήταν ότι ένα στέλεχος του DWV, από 10% του πληθυσμού που αποτελούσε, κατάφερε να γίνει σχεδόν το 100%. «Το ιογενές τοπίο άλλαξε και κατέστη να είναι άκρως θανατηφόρο για τις μέλισσες» δήλωσε ο Μάρτιν, σημειώνοντας ότι το στέλεχος είναι το ίδιο που βρέθηκε σε διάφορες αποικίες ανά τον κόσμο. «Υπάρχει ένας πολύ ισχυρός συσχετισμός στα μέρη που εμφανίζεται το στέλεχος DWV με τα τεράστια ποσοστά σε απώλειες των αποικιών. Είμαστε σχεδόν σίγουροι ότι αυτή η μελέτη σφραγίζει τη σχέση μεταξύ των δύο» 

Ακόμα και αν μια αποικία απολυμανθεί από τα ένοχα παράσιτα, το θανατηφόρο στέλεχος DWV παραμένει κυρίαρχο. «Αυτό σημαίνει ότι οι αποικίες θα καταρρεύσουν πολύ γρήγορα, οπότε είναι ζωτικής σημασίας οι μελισσοκόμοι να τηρούν τα επίπεδα Varroa μηδαμινά» δήλωσε ο Martin. 


Το άκαρι varroa μεγεθύνει την επίδραση των DWV για τρεις λόγους. Πρώτον, μεταδίδει τον ιό απευθείας στην κυκλοφορία του αίματός της μέλισσας όσο τρέφεται. Αυτό σημαίνει ότι παρακάμπτει όλα της μέλισσας φυσικές άμυνες του ανοσοποιητικού που έχουν αναπτυχθεί, όταν ο ιός μεταδίδεται μέσω του περιβάλλοντος. Δεύτερον, ο ιός πολλαπλασιάζεται μαζικά στο άκαρι. Και τρίτον, το φονικό στέλεχος DWV - καταλληλότερο για μετάδοση μέσω του ακάρεως – κυριαρχεί ταχύτατα πριν προλάβει η αποικία να αντιδράσει. 

«Η μελέτη αυτή παρέχει σαφείς ενδείξεις ότι, από όλους τους προτεινόμενους και παρατηρούμενους παράγοντες μαζικής απώλειας των μελισσών, η λοίμωξη από τον ιό αυτό είναι ο σημαντικότερος», πρόσθεσε ο Ian Jones, στο Πανεπιστήμιο του Reading, που επίσης μελετά το ανησυχητικό φαινόμενο. Αλλά ο Martin εφίστησε την προσοχή στην αποδυνάμωση των αποικιών λόγω της έλλειψης τροφής ή την παρουσία επιβλαβών φυτοφαρμάκων που καθιστούν τους πληθυσμούς ακόμα πιο ευάλωτους σε μόλυνση. 
Τονίστηκε ξεκάθαρα η ανάληψη ευθυνών και μέτρων της μελισσοκομικής αλλά και της επιστημονικής κοινότητας για την αντιμετώπιση της απειλής αυτής για τον παραγωγικό σύντροφο του ανθρώπινου πολιτισμού.
http://www.katohika.gr